Một chính quyền man rợ sẽ đưa một đất nước hiền hòa đến chỗ man rợ. Bài học này không chỉ riêng của Khmer đỏ
__________________________________________________________________
Trên những nẻo đường mịt mù bụi đỏ tôi đã lang thang trên đất nước Angkor, có những ký ức không thể nào quên được. Cứ một lần quay lại, những ấn tượng này lại tươi mới và sống động thêm một lần nữa. Vì nó hiện hữu và không hề thay đổi!
Quả thực, đã chán chê với những cảnh chèo kéo, chụp giật, chém chặt trong các điểm du lịch Việt nam, tôi không khỏi ngỡ ngàng thú vị khi đặt chân đến Siem Reap, nơi có Angkor, một trong bảy kỳ quan thế giới mà chắc Kim tự tháp Ai cập, hay Vạn lý trường thành cũng khôn sánh về sự vĩ đại và trầm mặc.
Mang trong mình một di sản đến tầm cỡ nhân loại là vậy, với số lượng du khách mỗi năm lên đến hàng triệu, nhưng tuyệt nhiên, thị trấn nhỏ bé này vẫn giữ nguyên vẻ hiền hòa chân chất của một tỉnh lỵ. Trên đường phố mù bụi đỏ, những tủ đổi tiền, cỡ bằng tủ thuốc lá của ta, vẫn hoạt động bình thường, thong thả với hàng cọc tiền đủ từ mọi quốc gia chứa bên trong. Tiền bày ra đường, an nhiên, tự tại như vậy, ắt hẳn nạn trộm cướp ở đây không hề là nỗi ám ảnh thường xuyên của những ngân hàng đường phố kiểu này! Trộm cướp thì đâu cũng có, nhưng chắc không nhiều ở đây, khi mà không dưới một lần, dừng chân hỏi đường với một anh xe ôm đen sạm, phong sương bên đường bằng một thứ tiếng Miên bồi, tôi đã không khỏi ngạc nhiên và cảm động khi câu trả lời chỉ được thốt ra sau khi giở nón. Rõ ràng, người xe ôm này thuộc về một nền văn hóa lớn, mà những con người của nó đã học cách sống lễ độ và văn minh một cách rất tự nhiên.
Khác với những nụ cười được trình diễn, chèo kéo, mua bán ở Sapa, người Siem Reap quả tình là những kẻ thích được chụp ảnh nhất thế giới. Mỗi lần giở lại những tấm chân dung đường phố đã chụp trong đời, nhìn lại những tấm chụp trẻ em đường phố ở Kampuchia, là những tấm ảnh thân thuộc và ấm áp nhất. Như thể chúng là em, là con, là cháu tôi vậy! Những đứa trẻ đen sạm, lấm lem này, ngoài việc là những người mẫu nhiếp ảnh thân thiện, chúng còn là những người bán hàng rong khá lễ độ. Không nói thách, không chèo kéo, dù bằng một thứ tiếng Anh lưu loát và chuẩn mực đến kinh ngạc, chúng lập tức tản ra ngay sau cái lắc đầu đầu tiên của du khách mà không hề biểu lộ một sự dấm dẳng nào. 1 USD cho một xấp bưu ảnh 14 tấm, gã du khách keo kiệt nào có thể trả giá cho đành?
Khách phương xa đến đây, tuyệt nhiên không hề biết mùi phở chưởi, cháo quát. Những món “đặc sản” đã được nhiều du khách, trong nước cũng như ngoài nước, trên các diễn đàn du lịch viện dẫn làm lý do cho sự ra đi không trở lại Việt nam lần thứ hai của mình. Thật vậy, ẩm thực KPC không hề kém cạnh Việt nam về mức độ tinh tế và vi diệu trong nêm nếm chế biến. Với một cái giá chừng 3-5 USD, người ta có thể ăn no nê 5 món ăn rất đời thường dân dã nhưng tuyệt ngon của người dân nơi đây. Kèm theo một niềm vui miễn phí: sự ân cần và cái ánh sáng lấp lánh sung sướng trong mắt cô bé dọn bàn trước sự ngon miệng và những lời khen ngợi của thực khách.
Điều kinh ngạc là ngay cả người KPC cũng không hề biết đến sự tồn tại của Angkor vĩ đại, vì kỳ quan thế giới này đã bị chìm sâu trong rừng già nhiệt đới hơn 6 thế kỷ. Cho đến khi một viên phi công người Anh bay qua miền đất này, Angkor mới thức giấc và lộ diện từ từ, làm sửng sốt bao nhiêu nhà sử học và là miếng mồi ngon cho nhiều kẻ cướp bóc di sản. Trong số đó, có một cái tên nổi tiếng: André Malraux, người sau này là bộ trưởng văn hóa Pháp và đã bị tòa án Đông Dương thời đó kết án 3 năm tù giam vì tội trộm cắp những cổ vật vô giá ở đây (?)
Biết vậy, để thấy rằng Siem Reap là một thành phố trẻ, thoát thân từ rừng già cùng với Angkor của nó. Nhưng thật đáng khâm phục, khi thấy chính quyền đã qui hoạch Siem Reap thành một tổng thể du lịch đồng nhất. Mặc dù các khách sạn lừng danh trên thế giới đều đã có mặt tại Siem Reap, kiến trúc của chúng đã được thiết kế kỹ lưỡng, nền nếp để không phá vỡ cái tổng thể thanh bình của Siem Reap, cũng không lấn át cái vĩ đại của Angkor. Đâu đó, người ta có thể thấy những cái tên lừng danh như Sofitel, Meridien…sang trọng, nhưng nền nã, nép mình dưới những tán cây cổ thụ hàng trăm năm. Không một tòa nhà ốc hợm hĩnh nào được phép vượt quá chiều cao của Angkor. Tuyệt nhiên không có kính, thép.. lạnh lùng theo kiểu cao ốc Metropolitan tai tiếng ở Sài gòn. Người ta qui định thế, đó là điều mà Tom, cố vấn du lịch người Thái của chính phủ KPC xác nhận với tôi trong một buổi tối chuyện trò. Thật vậy, chỉ 10 năm trước thôi, người Kampuchia không hề biết buffet, không hề biết dịch vụ du lịch là gì, Tom bảo thế!.
Chỉ 5 năm sau khi những du khách đầu tiên đặt chân đến tỉnh lỵ này, người KPC đã nhanh chóng chiếm lĩnh những vị trí quan trọng trong ngành du lịch của quê hương mình. Với sự hiếu học và khả năng tiếp thu nhanh chóng, du lịch đã trở thành một nghề thời thượng. Nhiều thanh niên Siem Reap đã may mắn chiếm lĩnh những vị trí quản lý quan trọng và có thu nhập cao khá cao trong các tập đoàn du lịch quốc tế.
Tôi biết Tom yêu Siem Reap, yêu khách sạn Tara của mình ghê gớm. Thật tình, chính cái qui hoạch khá chặt chẽ trong xây dựng của Siem Reap đã một phần nào đó, tạo nên sự đơn điệu trong kiến trúc và trang trí nội thất. Nghĩa là đi đâu cũng gặp tượng thần Visnu, vũ nữ Apsara uốn éo, rắn thần Naga phùng mang trợn mắt…Chỉ với Tara, khách sạn duy nhất ở Sieam Reap, bất chấp bụi đỏ mù mịt, sơn màu trắng cho toàn bộ khối nhà, thay vì màu vàng đất truyền thống của kiến trúc thuộc địa. Nhìn từ xa, màu trắng tinh của Tara nổi bật giữa bóng cây xanh và những kiến trúc vàng đất chung quanh. Tara đẹp và tinh tế trong từng nét trang trí, trong từng chậu hoa sen cắm theo kiểu Khmer thật lạ. Tỷ như ly welcome drink bằng nước gừng mát lạnh, trong một chiếc ly tuyệt đẹp, cắm thêm một ống hút bằng cọng sả, thì quả tình tôi chưa hề được thấy và bái phục ở những khách sạn tên tuổi khác. Vì nó là Tara, là Kampuchia đích thực.
Con mắt tinh tế của Tom cũng biết gạt bỏ những Vishnu, Apsara hay những họa tiết Chăm đầy dẫy đến nhàm chán trên các vách tường của Tara. Thay vào đó, Tom cho vẽ trên tường những bài thơ bằng ký tự Sankrit, trên gam màu đất sét. Dưới hiệu ứng chiếu sáng khéo léo, sự mô phỏng thi ca trên nền đá này thật lạ, độc đáo, và… đẹp. Hẳn thế rồi!
Tom và Tara, đã và đang là một phần của Siem Reap. Chính phủ KPC quả là nhìn xa trông rộng, khi dám mời, và mời được những người có nghề và tâm huyết như Tom làm cố vấn cho mình. Có gì đáng ngạc nhiên nếu như Tom, một gã người Thái đã chọn nơi đây làm quê hương? Vì gã được trọng dụng trong quản lý và qui hoạch, vì gã được thỏa chí sáng tạo cho cơ nghiệp riêng của mình.
Quả thực, chúng ta có thể học được rất nhiều thứ, một cách rất nhanh chóng từ những nước bậc thầy về du lịch, kể cả nơi chuyên nghiệp như Las Vegas hay Disneyland. Kỹ năng thiết kế và tổ chức du lịch là điều có thể học được, nếu chúng ta thật sự muốn học. Nhưng tự khi nào, chúng ta đã đánh mất đi phần lớn sự thân thiện, trung thực và hiếu khách như những người KPC lam lũ mà tôi đã gặp?
Về nhà, lật tờ báo tả cảnh bát nháo chụp giật ở suối Yến chùa Hương, lại thêm một câu hỏi bật ra: Làm sao để học lại, để xây dựng lại những giá trị đó, lỡ như chúng đã bị đánh mất trong nền du lịch hỗn hào của chúng ta ?
Vậy đó, tôi đã về lại quê nhà với tâm trạng ngổn ngang buồn bực của kẻ đã yên bề gia thất, nhưng trót dại đem lòng tơ tưởng người vợ lam lũ của gã hàng xóm (?)! Tôi nào có muốn đem lòng phụ rẫy, xin thề là như vậy!